Afyon İş Hukuku
Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleşatır bir düzen değildir. Ahbaplık, cemiyet süresince insanların cidden ne davrandıklarını değil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Adalet değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene atmak, maşerî hayatın gerçekleşmesini temin etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin hakkındasına kabul edilmesi ve uyulması gereken, kesin mevsuk kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet süresince insanların şekil ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte haklar, benibeşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna kızılınmasıdır. Ahbaplık, adamlık seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz fikir ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, cemiyet sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten inançlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini temin etmek maksadıyla konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların bütünüdür. Daha yaygın bir teşhismıyla haklar, adalete yönelmiş maşerî yaşfakat düzenidir. Ahbaplık Lügat Mealı Ahbaplık kelimesi Arabi “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “adalet” kelimesinin çoğheybetli “beddua’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na göre haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mazmunında da kullanılır. Beceri Mealı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu yürekin hala doyurucu bir teşhism kuruluşlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak haklar, kendi süresince esas olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri süje yer kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile mutluluk veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna tahsisat Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun kellelıca ast dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Ahbaplık kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymetiharbiye hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle mümasil nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık yerında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek yürekin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve nakit cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kabilinden değiştirilmiş haklar dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya politik inançleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan haklar, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşerî bir yaşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşerî hayatı düzenleyip insanların pasış ve asayiş süresince bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Içtimai İhtiyaçların Kontralanması) Hukukun kılgısal amacını, maşerî gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet süresince yaşayan insanların, birbirleri ile tesis etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun kuruluşsından kaynaklanan ihtiyaçlarını hakkındalamaya çkızılışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni hayatın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun tabii kuruluşsına ve bundan müterakki gelen gereksinimlerine munis sarhoş olmak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de kapalıdır; soylu erki gereksemelara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir tertip şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak başlıca kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak teşhismıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere iki değiştirilmiş anlamda kullanılır. Adalet aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mazmunında zatî bir özelliği deyimler. Koca her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni özgülemek yolunda daim ve değsorunmez bir çaba gösterir. İşte bu şekil ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak fehvaı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar yerında hukuki kıymetiharbiye olarak kavil konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete yürekindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini yürekaziz kurallar tamlıkü olarak haklar, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve sarf etmek yerinde bulunduğuna göre, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak fehvaı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini yürekerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzumlu mevcut düzeni mukayyet olmak, gerekse onu değsoruntirmeyi meşrulaştırmak yürekin her bugün adalete kellevurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta hakkındamıza müesses haklar düzenlerinin asli örneği, olması gereken haklar mazmunında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut haklar düzenlerinin kendisine munis olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve negatif hakkındalıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Olağan olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşerî yaşfakat uyacak, hem de bu maşerî hayatın pasış süresince sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü sağlamaya çkızılışacaktır.
